17 mei 2023 | Charles de Lacey, marineschilder in twee werelden

De zee is een onderwerp in de beeldende kunst dat veel aandacht krijgt, al eeuwenlang. Binnen de schilderkunst leggen sommige kunstenaars zich er volledig op toe, in het vakjargon de ‘zeeschilders’. Daarnaast zijn er de marineschilders. In hun werk vormen de schepen het hoofdonderwerp: in de branding, aan de kade, manoeuvrerend langs een rotskust of strijdend tegen water en wind in een vliegende storm. Ook beelden zij scheepswrakken uit en oorlogsschepen.

Opgroeien aan het water

Charles John de Lacey (1856–1929) – zijn achternaam wordt zowel mét als zonder e gespeld als Lacey en Lacy –, wordt gezien als een van de belangrijke Engelse marineschilders. Hij groeit op aan het water; eerst in Bishopwearmouth ten zuidoosten van Newcastle aan de Engelse Noordzeekust. Als tiener verhuist hij met zijn familie naar Lambeth, een borough aan de rivier de Theems in Groot-Londen.

Newcastle groeit enorm in de 19^e eeuw. Met de bouw van een spoorverbinding wordt de havenstad goed bereikbaar voor het achterland. In de nabijheid, in Elswick, zijn in het midden van de 19^e eeuw drie steenkolenmijnen in bedrijf en wordt een scheepswerf gebouwd. Tussen 1801 en 1901 groeit de bevolking van Newcastle van een paar honderd mensen naar 59.000. 

Scheepsmagnaat als opdrachtgever

Charles de Lacey krijgt opdrachten van scheepsbouwer W.G. Armstrong Whitworth om de oorlogsschepen te vereeuwigen die op zijn werf in Elswick worden gebouwd voor de Engelse marine. Whitworth levert ook schepen aan buitenlandse mogendheden, aan Brazilië, Argentinië en China. Die ‘scheepsportretten’ dateren overwegend van na 1900 en hebben, onder andere, hun weg gevonden naar musea zoals het National Maritime Museum en het Britannia Royal Naval College.

Een deel van De Lacey’s oeuvre wordt gezien als commerciële kunst ter illustratie van boeken, folders en posters die scheepsbouwer Whitworth uitgeeft. Afbeeldingen zijn ook te vinden op memorabilia die worden gemaakt ter gelegenheid van de doop van nieuwe schepen. Waar hij het vak heeft geleerd is niet duidelijk. Wel is bekend dat hij les heeft gehad in de National Gallery.

In de schaduw van William Turner?

Voor 1900 maakt De Lacey werken met poëtische titels als ‘Mist in Port’ (1881), ‘Sunset, River Thames’ (1884), ‘London Bridge’ (eveneens 1884) en ‘The Early Hours’, met schepen in de vroege morgen in een haven. Deze sferische schilderijen schurken aan tegen de stijl van William Turner (1775–1851). In de literatuur wordt vaak gemeld dat De Lacey een van de marineschilders is in de schaduw van Turner. De vergelijking ligt voor de hand: de atmosfeer is mistig of heiig, de eventuele bebouwing in de achtergrond onscherp en dat geldt ook voor beeldelementen aan de zijkanten in de voorstelling. Avondrood, grijze nevel of de gouden gloed op een dag met zonlicht leggen een deken over de voorstelling zoals ook Turner doet, maar bij De Lacey zijn ze minder dramatisch in uitvoering, beweging en kleur. En waar Turner de massa van een schip aanduidt met een donkere, zware vorm, biedt de jongere schilder meer details: masten, tuigage, materialen en de belijning van het schip. ‘Shipping on the Thames at Sunset’, het schilderij dat bij Venduehuis Den Haag online onder de hamer komt, is daarvan een voorbeeld. Niet gedateerd maar heel waarschijnlijk voor 1900 gemaakt.  

Charles John de Lacey (1856–1929) | Shipping on the Thames at Sunset 

Er is nog een reden waarom de vergelijking met Turner niet helemaal op gaat, die ligt in de factor tijd: Turner was een eeuw eerder actief als schilder. De Lacey mag dan in zijn vroege jaren zijn beïnvloed door Turner, maar in de tweede fase in zijn carrière speelt de Eerste Wereldoorlog een belangrijke rol, waardoor hij een eigen plaats binnen de marineschilders inneemt.

Schilder in oorlogstijd

Charles de Lacey schildert naast de eerder genoemde romantische impressies ook gedenkwaardige, historische marines zoals de afvaart van het troepenschip Kinfauns Castle in mei 1900, de ondergang van de Lusitania, die op 7 mei 1915 door een Duitse onderzeeër tot zinken wordt gebracht, of de historische zeeslag tegen de Spaanse armada. De stijl in deze werken is anders dan in de vroegere schilderijen, realistischer en het atmosferische verdwijnt vrijwel geheel. Zo toont Kinfauns Castle een wuivende mensenmassa op de kade. De kleding van de uitzwaaiers is gedetailleerd en ‘in de tijd’ en het lijkt bijna alsof de schilder alle bemanningsleden aan boord heeft willen vereeuwigen. Het schilderij heeft daardoor iets weg van een journalistiek beeldverslag. In een ander werk vliegt een Zeppelin boven een riviergezicht met opstomende oorlogsschepen en ronduit dramatisch is de weergave van de aanval van het oorlogschip HMS Vindictive in 1918 in de haven van Zeebrugge. Die manoeuvre is bedoeld om de vaargeul te blokkeren voor Duitse onderzeeboten. Dit is De Lacey als oorlogsschilder. Dat De Lacey zich bewust is van deze tweedeling in zijn oeuvre en zijn activiteiten in twee werelden blijkt in 1911: Bij een volkstelling geeft de schilder bij de vraag naar zijn beroep op dat hij “Artist, Painter and Press artist” is.

Philomeen van ’t Hooft
Venduehuis der Notarissen Den Haag 

 

Bijschrift:
Charles John de Lacey (1856–1929) | Shipping on the Thames at Sunset | Olieverf op doek, 74,5 x 126 cm., gesigneerd.
Richtprijs € 1.000–1.500
Venduehuis Den Haag, Online veiling donderdagavond 25 mei 2023

Signatuur Charles John de Lacey (1856–1929) | Shipping on the Thames at Sunset

Terug naar het nieuwsoverzicht