Partner gezocht: het werk van Maurice Soudan

Het is kermis in de stad. Rechts op het schilderij zien we een draaimolen, links een roetsjbaan met wagentjes vol kermisklanten. Een jongleur in een rood tenue houdt een hoepel in de hand en naast hem beproeft iemand zijn geluk bij het prijsschieten op een schietschijf.

Er is ook een danstent. In de rechter onderhoek staan muzikanten op een rood plankier en ook wordt de aanwezigheid van een cancan danseres gesuggereerd. Opvallend is dat deze beeldelementen ieder hun eigen perspectief hebben en slechts summier zijn weergegeven.

Maar het is niet het feestgedruis van de kermis dat de aandacht vraagt, dat is de jonge vrouw in haar stralend witte jurk. De hele voorstelling draait om háár; letterlijk, want de figuren achter en voor het meisje zijn door de schilder Maurice Soudan in een cirkel om haar heen gegroepeerd.

Aan haar houding te zien, staat ze op het punt om te gaan dansen. Met een elegant gebaar spreidt ze haar rok al wijd uit en de positie van haar voeten verraadt dat zij zo meteen een kleine revérence zal maken in de richting van haar danspartner. Die danspartner overigens, dat bent u, de beschouwer van het werk.

‘Ze kijkt je echt aan’

De Belg Maurice Soudan (1878-1948) heeft hier een aloude truc toegepast om u bij de voorstelling te betrekken. Laat een personage in het schilderij de toeschouwer recht vanaf het doek aankijken of laat hem een uitnodigend gebaar maken en het schilderij zal meer aandacht krijgen.

Dat is ook gebleken in onderzoek naar het kijkgedrag van bezoekers in musea. Misschien wel het bekendste voorbeeld van deze schilderkunstige truc is de Mona Lisa in het Louvre in Parijs. Vrijwel iedereen is het erover eens: ‘Zij kijkt je echt aan, zij volgt je met haar ogen’. Het eindresultaat is dat u wat langer stil staat bij een dergelijk werk dan bij een voorstelling waarin de personages u niet aankijken.

Het werk van Maurice Soudan

Soudan, autodidact op schildergebied, werd geboren in Oudenaarde en stierf in 1948 in Brussel. Zijn oeuvre omvat stillevens, landschappen en haven- en stadsgezichten. Ook zijn er portretten en zelfportretten van zijn hand bekend. Kenmerkend voor zijn stijl is het bijna spaarzame gebruik van verf en de toepassing van matte pigmenten. ‘Op de kermis’ is uitgevoerd in olieverf op papier, geplakt op board. Het schilderij is rechtsonder getekend en gedateerd 1927.

Zoals gezegd legt Maurice Soudan al zijn verleidingskunsten in de houding en in het gezicht van het meisje in het wit. Haar hoofd houdt ze een beetje schuin alsof ze verlegen is en ze heeft blosjes op de wangen. Misschien vindt ze u stiekem wel heel leuk of wellicht is het niet haar eerste dans vanavond en is ze al een beetje verhit van het draaien en zwieren en van de vrolijke drukte op de kermis.

Ziet u dat Soudan zijn best heeft gedaan deze ietwat struise blondine er op haar voordeligst uit te laten zien?

Kostuumgeschiedenis

De beeldelementen op de achtergrond zijn vluchtig weergegeven, in dunne verf en in tamelijk matte kleuren. De gestalte van de jonge vrouw is veel meer uitgewerkt, zij zit -zogezegd- goed in verf. Ook draagt ze een jurk van een zacht glanzend materiaal, wellicht tafzijde, met daaronder witte kousen die zeer waarschijnlijk van zijde zijn gemaakt.

De eenvoudige, losse snit van de jurk is typerend voor de damesmode in de vroege twintigste eeuw. De ingesnoerde zandloper-tailles die tot kort voor de Eerste Wereldoorlog nog en vogue waren, hebben aan terrein verloren omdat steeds meer (ongetrouwde) burgervrouwen actief deelnemen aan het beroepsleven. Daar passen geen enkellange jurken bij met knellende baleinen of strompelrokken die zo nauw zijn aan de zoom dat ze de draagster dwingen tot het maken van heel kleine pasjes. Knielange jurken werden pas in de jaren ‘30 van de vorige eeuw algemeen geaccepteerd. De kleding op dit schilderij uit 1927 weerspiegelt de ontwikkelingen binnen de kostuumgeschiedenis.

Wordt u op 31 augustus de danspartner van deze jonge vrouw in haar witte jurk?

Philomeen van ’t Hooft
Venduehuis der Notarissen Den Haag

Terug naar het nieuwsoverzicht